Nawiązka to środek prawny o charakterze represyjno-odszkodowawczym, stosowany z reguły obok kary zasadniczej, a polegający na obowiązku zapłacenia pewnej kwoty pieniężnej na rzecz pokrzywdzonego lub organizacji społecznej. Nawiązka orzekana w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia jest substytutem naprawienia szkody, szczególnie w sytuacjach, gdy określenie wysokości szkody jest bardzo utrudnione bądź niemożliwe.

Orzeczenie nawiązki

Kodeks karny przewiduje możliwość orzeczenia nawiązki w następujących przypadkach:

* w razie skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu albo za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia,

* w razie skazania za przestępstwo przeciwko środowisku,

* w razie skazania za przestępstwo katastrofy w ruchu lądowym (też sprowadzenia jej niebezpieczeństwa), wypadku w komunikacji, jeżeli sprawca kierujący pojazd był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo zbiegł z miejsca zdarzenia,

* w razie skazania za przestępstwo zniesławienia lub znieważenia,

* zamiast obowiązku naprawienia szkody w przypadku spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia,
* w razie skazania za wyrąb drzewa albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego.

Spowodowanie wypadku z nawiązką

Zgodnie z uchwałą SN z 20 czerwca 2000 r., I KZP 5/2000, korzystanie przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów nie wyłącza możliwości orzeczenia nawiązki za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia.
W przypadku przestępstw zniesławienia oraz znieważenia sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
Nawiązka może być orzeczona w wysokości do 100 000 zł. Wyjątkiem od tej zasady jest wysokość nawiązki orzekanej w razie skazania za wyrąb drzewa albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego. W tym przypadku nie może ona przekroczyć podwójnej wartości drzewa.
Ustalając wysokość nawiązki, sąd kieruje się dyrektywami wymiaru kary zasadniczej. Bierze zatem pod uwagę m.in. sposób zachowania sprawcy, rodzaj i rozmiar skutków przestępstwa, motywację sprawcy, sposób życia przed i po popełnieniu przestępstwa.


Agnieszka Wyszomirska

Podstawa prawna
* Art. 47 i 48 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny i ustawy – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 243, poz. 2426).