Rząd w Damaszku szykuje się do odbicia z rąk rebeliantów ostatniego kontrolowanego przez nich obszaru. Upadek Idlibu będzie oznaczał symboliczny koniec arabskiej wiosny w Syrii.
Dziennik Gazeta Prawna
Dla prezydenta Baszara al-Asada Idlib jest jak cierń. Nie licząc północno-wschodniej części kraju, którą kontrolują obecnie syryjscy Kurdowie wspierani przez Stany Zjednoczone, Idlib to ostania połać Syrii wciąż pod władzą bojówek walczących od siedmiu lat o odsunięcie od władzy satrapy z Damaszku. Jeśli odbije prowincję z ich rąk, w kraju nie będzie już nikogo, kto sprzeciwiałby się jego rządom.
Z kolei dla Rosji i Iranu Idlib stanowi ukoronowanie kilku lat wysiłków mających na celu utrzymanie przy władzy syryjskiego prezydenta. Asadowi udało się odwrócić logikę konfliktu w 2015 r. wyłącznie dzięki pomocy Moskwy i Teheranu. Razem wygrali bitwę o Aleppo, a następnie piędź po piędzi zaczęli odbijać tereny kontrolowane przez opozycję. Gdyby nie Putin i Chamenei Asad prawdopodobnie już by nie rządził w Damaszku.
Ofensywa na Idlib może być jednak problematyczna. Na terenie tej niewielkiej – mniejszej od województwa opolskiego – prowincji ściśniętych jest bowiem ok. 3 mln ludzi, z czego połowa to uchodźcy wewnętrzni z innych części Syrii. Przeprowadzenie tu operacji wojskowej podobnej do tych z Aleppo lub Wschodniej Guty (okolic Damaszku) z ostrzałem artyleryjskim i bombardowaniem doprowadzi do dużej liczby ofiar wśród cywili.
– W najgorszym wypadku Idlib może stać się zarzewiem kryzysu humanitarnego na niespotykaną podczas tej wojny skalę – powiedział pod koniec sierpnia na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa ONZ John Ging, dyrektor operacyjny w Biurze Narodów Zjednoczonych ds. koordynacji pomocy humanitarnej.
Dlatego jutro w Teheranie ma dojść do spotkania prezydentów: Rosji – Władimira Putina, Turcji – Recepa Tayyipa Erdoğana oraz Iranu – Hasana Rouhaniego. Celem jest próba wypracowania rozwiązania, które pozwoli uniknąć w Idlibie „rzeźni” (określenie Jana Egelanda, b. premiera Norwegii, zaangażowanego po stronie ONZ w proces pokojowy w Syrii).
Turcja chce uniknąć ciężkich walk w Idlibie, bo mogą wywołać napływ kolejnych fal uchodźców na teren kraju – a przecież Ankara i tak już ma na głowie 3,5 mln Syryjczyków. Rosja z kolei woli uniknąć kolejnego kryzysu humanitarnego, bo nie chce pogarszać i tak już kiepskiego wizerunku swojego zaangażowania w konflikt. Moskwie zależy bowiem, aby przerzucić część kosztów powojennej odbudowy Syrii na państwa Zachodu – a to nie będzie proste, jeśli świat znów obiegną zdjęcia bombardowanych przez rosyjskie lotnictwo miast.
Wątpliwe jednak jest, żeby Idlib poddał się dobrowolnie. Kontrolę nad prowincją sprawują ugrupowania wywodzące się z islamistycznej części opozycji. Najsilniejszym z nich jest Hajat Tahrir al-Szam (znany jeszcze do niedawna pod nazwą Frontu al-Nusra). Nieukrywająca swoich związków z Al-Kaidą organizacja jest uznawana przez USA za terrorystyczną. Łącznie jej liczebność ocenia się na 30–60 tys. bojowników. Dla części z nich Idlib to ostatnia reduta.
Pytanie, przed jakim staną więc uczestnicy jutrzejszego spotkania w Teheranie, brzmi: jak pozbyć się z Idlibu dżihadystów, nie ryzykując klęski humanitarnej. Ankara od jakiegoś czasu stara się wyłuskać najgorszych ekstremistów spośród sił opozycyjnych w Idlibie, proces ten jednak okazał się czasochłonny (nie przyniosło rezultatów również wpisanie Tahriru al-Szam na listę organizacji terrorystycznych pod koniec sierpnia br.).
To nie jest na rękę Asadowi i Moskwie, którzy nie chcą dać dżihadystom czasu na przygotowanie się do obrony. W grę wchodzi także otwarcie korytarza humanitarnego, którym ludność cywilna mogłaby opuścić prowincję. Pozostaje pytanie dokąd mieliby się udać, skoro właśnie Idlib stanowił dla nich miejsce ucieczki.
Terroryści w Idlibie stanowią wygodną wymówkę zarówno dla Damaszku, jak i Moskwy. Zresztą zdążył już po nią sięgnąć rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow w odpowiedzi na ostrzeżenie od prezydenta Donalda Trumpa przed rozpoczęciem ofensywy na prowincję. Amerykański przywódca zgodnie ze swoim zwyczajem o Idlibie zaćwierkał na Twitterze, nie pozostawiając jednak złudzeń co do tego, że Ameryka nie będzie się mieszać w operację. Zapowiedział bowiem działania odwetowe tylko w przypadku użycia broni chemicznej.
Na razie syryjskie wojsko zrzuca na prowincję ulotki z odezwą, aby przebywający na jej terenie wrócili na łono jedynej, prawowitej władzy w kraju.

„Zabijmy go, ku…a”. Trump zlecił zamach na Asada

W przyszłym tygodniu odbędzie się premiera książki Boba Woodwarda – dziennikarza-legendy, który razem z Carlem Bernsteinem nagłośnił aferę Watergate. Będzie poświęcona rządom Donalda Trumpa na stanowisku prezydenta USA. „Strach” ma być najlepiej udokumentowanym zapisem mechanizmów działania Białego Domu i jego najważniejszego lokatora, po „Ogniu i furii” Michaela Wolffa i „Nieskrępowanej” Omarosy Manigault Newman. Jak wynika z przecieków przed publikacją, znajdzie się w niej także i wątek dotyczący Syrii. A konkretnie historia o tym, że Trump chciał zabić prezydenta Syrii Baszara al-Asada.
Deklaracja miała paść w kwietniu 2017 r. – trzy miesiące po zaprzysiężeniu – po ataku chemicznym, jaki siły Asada przeprowadziły w miejscowości Chan Szejkhun, znajdującej się w zagrożonej obecnie atakiem prowincji Idlib (zginęło wtedy ok. 100 osób, a dalszych kilkaset zostało rannych).
Kiedy Trump dowiedział się o ataku, natychmiast zadzwonił do sekretarza obrony USA Jamesa Mattisa, po czym wykrzyczał do słuchawki: „Zabijmy go, k…a. Jedziemy z tym. Wytłuczmy tych skur…nów”.
Mattis miał odpowiedzieć, że natychmiast się do tego zabiera, ale swoim doradcom od razu zasygnalizował, że odpowiedź musi być znacznie bardziej wyważona. Ostatecznie Stany Zjednoczone odpaliły w kierunku jednej z baz wojskowych w Syrii 59 pocisków rakietowych – mniej niż żądał prezydent, ale i tak sporo, biorąc pod uwagę zaangażowanie militarne USA w tym kraju.
Trump nie jest jedynym przedstawicielem amerykańskich władz, który rozważał pozbawienie syryjskiego satrapy życia. Podobna refleksja pojawiła się już za kadencji Baracka Obamy, kiedy rozważano sposoby na zmianę władzy w Damaszku w drodze zamachu stanu.