Do burmistrza wpłynęło pismo, które podpisało 10 nauczycieli szkoły podstawowej. W jego treści wskazują na konflikt z dyrektorką szkoły. Co więcej, zastępca dyrektora złożyła rezygnację z tej funkcji, jako powód podając konflikt z przełożoną. Czy zachodzą okoliczności odwołania dyrektorki szkoły w trybie natychmiastowym (bez wypowiedzenia)?
Konflikt dyrektora szkoły z organem prowadzącym lub gronem pedagogicznym nie jest okolicznością, która stanowi przesłankę uzasadniającą jego odwołanie w trakcie roku szkolnego. Nie jest to szczególny przypadek w rozumieniu art. 66 ust. 1 pkt 2 ustawy ‒ Prawo oświatowe (dalej: u.p.o.), który umożliwia organowi prowadzącemu szkołę odwołanie nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. Pogląd ten potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 listopada 2018 r. (sygn. akt I OSK 10/17). Wprawdzie orzeczenie zapadło na gruncie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty, to jednak przepis ten brzmiał identycznie jak obecny art. 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o.
Lista nieprawidłowości
W rozstrzyganej przez NSA sprawie zarzuty wobec dyrektora szkoły były bardzo podobne do tych wynikających z pytania. Sąd pierwszej instancji (czyli Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie) uznał, że list nauczycieli do burmistrza nie jest wiarygodny, gdyż przedstawia ocenę sytuacji jednej ze stron konfliktu. Krakowski sąd administracyjny zarzucił burmistrzowi, że przed odwołaniem dyrektorki nie prowadził żadnych czynności wyjaśniających, mających na celu sprawdzenie prawdziwości zarzucanych uchybień. W aktach sprawy brak było dowodów, że odwołana dyrektorka mogła się zapoznać z zarzutami wynikającymi ze złożonej na nią skargi nauczycieli i rodziców oraz że umożliwiono jej wniesienie zastrzeżeń do zarzutów z nich wynikających. Co więcej, nie została ona ostatecznie zapoznana z wynikami postępowania wyjaśniającego. Nie miała zatem możliwości zapoznania się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz wypowiedzenia się co do zgromadzonych dowodów czy zgłoszenia wniosków.
Orzeczenie krakowskiego sądu administracyjnego utrzymał w mocy NSA. Jego ocena rozstrzyganej sprawy była identyczna. NSA zaakcentował, że ustawodawca specjalnie dodał przysłówek ”szczególnie„, by ten tryb (nazwany przez sąd ”interwencyjnym„) ograniczyć do sytuacji zupełnie wyjątkowych, nadzwyczajnych i nagłych. Chodzi więc o sytuacje, gdy dalsze kierowanie szkołą przez dyrektora stanowi istotne zagrożenie dla jej funkcjonowania.
Szybka interwencja
NSA, powołując się na wcześniejsze orzeczenia tego sądu, wskazał, że art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty (obecnie art. 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o.) ma funkcję interwencyjną. Brak szybkiej reakcji organu prowadzącego placówkę na postępowanie dyrektora w sposób naturalny osłabia, a nawet z upływem czasu może znosić możliwość odwołania z tej funkcji. Przepis ten jest więc przewidziany dla przypadków wymagających natychmiastowego działania (por. wyroki NSA z: 19 lutego 2002 r., sygn. akt II SA 3053/01, i 4 grudnia 2014 r., sygn. akt I OSK 2166/14).
NSA podkreślił, że w omawianej procedurze chodzi o takie zachowania, w wyniku których nie ulega wątpliwości, że dyrektor utracił zdolność wykonywania powierzonej mu funkcji z przyczyn etycznych lub rażącej niekompetencji w realizacji spoczywających na nim obowiązków. NSA przypomniał też, że za przyczyny ”szczególnie uzasadnione„ w rozumieniu powołanego przepisu w orzecznictwie uznano takie zdarzenia, jak: kradzież w sklepie; błędy organizacyjne, które postawiły placówkę w stan zagrożenia likwidacją; poniżanie, upokarzanie i ignorowanie pracownika oraz wykorzystanie pracowników do przeprowadzenia remontu w mieszkaniu dyrektora; zaniedbania w nadzorze nad pracownikami skutkujące molestowaniem seksualnym podopiecznych; zatrudnienie swojego bliskiego krewnego w szkole; notoryczne nieregulowanie zobowiązań finansowych szkoły; długotrwałą chorobę uniemożliwiającą wykonywanie funkcji kierowniczej, co negatywnie wpływa na szkołę, powodując jej dezorganizację (por. wyroki NSA z: 29 czerwca 2017 r., sygn. akt I OSK 109/17, z 22 sierpnia 2017 r. sygn. akt I OSK 1024/17, z 14 czerwca 2018 r., sygn. akt I OSK 195/18).
Trzeba uzasadnić...
W powołanym wyroku z 14 listopada 2018 r. NSA stwierdził także, że prawidłowość wydanego aktu o odwołaniu ze stanowiska dyrektora placówki oświatowej (w omawianym przypadku byłoby to zarządzenie) należy oceniać na podstawie faktów, które zostały wskazane w jego uzasadnieniu. Powołane tam okoliczności muszą być przy tym konkretne i dowiedzione w stosownym postępowaniu poprzedzającym jego wydanie oraz znajdować pełne potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Przy kontroli odwołania ze stanowiska dyrektora szkoły znaczenie zatem ma to, czy taki akt w ogóle zawiera uzasadnienie, a jeśli tak, to jakie przyczyny zostały przytoczone przez organ, gdyż to, jakie zdarzenia uznał on za przesłanki odwołania, musi wynikać bezpośrednio z uzasadnienia wydanego aktu. Tylko tak prawidłowo przedstawione okoliczności (w zestawieniu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym) pozwalają na ustalenie motywów, jakimi kierował się organ, pozbawiając nauczyciela dotychczasowej funkcji kierowniczej, oraz ocenę, czy podane przez organ przyczyny rzeczywiście można uznać za szczególnie uzasadniony przypadek.
...i udowodnić
Kwestia zebrania dowodów uzasadniających odwołanie w trybie art. 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o. jest ważna z punktu widzenia istoty postępowania przed sądem administracyjnym. Na ten temat wypowiedział się NSA. Wskazał, że regułą obowiązującą w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest to, iż sąd rozpoznaje i rozstrzyga sprawę na podstawie akt sprawy przedstawionych przez organ administracji publicznej. NSA podkreślił, że przeprowadzenie dowodów uzupełniających z dokumentów jest wyjątkiem dopuszczalnym tylko wtedy, gdy ustalenia stanu faktycznego w zakresie przesądzającym o prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy decyzją organu administracji budzą istotne wątpliwości. Innymi słowy, zakres postępowania dowodowego jest wyznaczony przez podstawową funkcję sądowej kontroli administracji, tj. ocenę z punktu widzenia legalności zaskarżonego aktu lub czynności. Z tego wynika wniosek, że organ prowadzący nie może uzupełniać dowodów w trakcie postępowania przed sądem administracyjnym. Trzeba o tym pamiętać przed wszczęciem procedury określonej w art. 66 ust. 1 pkt 2 u.p.o.
Jednocześnie należy przypomnieć, że na gruncie zarówno poprzedniego stanu prawnego, jak i obecnego odwołanie w trybie natychmiastowym może nastąpić po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty. Ta nie ma charakteru wiążącego.
WAŻNE Odwołanie dyrektora szkoły w trybie natychmiastowym może nastąpić po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty. Nie ma ona jednak charakteru wiążącego.
Podstawa prawna
Art. 66 ust. 1 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.)
Art. 133 par. 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1302 ze zm.)
